مقدمه:
استقرار یک سیستم مدیریت بهداشتی کارآمد، یکی از الزامات اساسی در درمان های مربوط به دندان است. بیماران انتظار دارند این امر مورد توجه قرار بگیرد؛ چرا که وجهه عمومی درمان را تشکیل می دهد. با این وجود؛ انطباق با قوانین بهداشتی تعریف شده نیز برای محافظت از افرادی که در این قسمت مشغول به کار می باشند، امری ضروریست. مقررات بهداشت ملی، چهارچوب قانونی این اقدامات را می سازد. بروشوری که اکنون در دست دارید، به منظور ارائه پشتیبانی عملی از پیاده سازی الزامات بهداشتی تهیه شده است.
آموزش های بهداشت برای کارمندان جزئی مهم از سیستم مدیریت بهداشت است. توصیه ما این است که چنین دوره های آموزشی حداقل یک بار در سال برگزار شود.
می توانید از این بروشور برای ارائه دوره های آموزشی یا معرفی کارکنان جدید استفاده کنید.
راه های انتقال و عوامل بیماری زا:
اقدامات بهداشتی در درمان های دندان پزشکی به منظور جلوگیری از انتقال بالقوه پاتوژن ها و از بین بردن راه های انتقال آن برای محاظت از کارمندان و بیماران ارائه شده است.
در مواردی که یک بیمار مبتلا به عفونت شناسایی شده است، یک خطر مهم شناخته شده وجود خواهد داشت. در چنین مواردی، قوانین بهداشتی استاندارد پیاده سازی شده و بسته به مورد مذکور، اقدامات اضافی برای کاهش خطر، اجرا می شوند.
در هنگام تعریف قوانین برای محافظت و بهداشت،لازم است همواره راه های انتقال مورد توجه قرار بگیرند:
راه های انتقال پاتوژن های بیماری زا در دندان پزشکی که می تواند منجر به بروز آلودگی برای دندان پزشکان و بیماران شود، عبارتند از:
*تماس مستقیم با خون، بزاق و سایر ترشحات آلوده
*راه های انتقال غیر مستقیم نظیر دست آلوده، وسایل و ابزارهای دندان پزشکی
*انتقال هوایی مانند تشکیل آئروسل با آب آلوده حاصل از یونیت دندان پزشکی و حفره دهان بیمار
پاتوژن های بیماری زا که در دندان پزشکی برای بیماران و دندان پزشکان حائز اهمیت می باشند، عبارتند از:
*پاتوژن هایی که از راه خون منتقل می شوند، نظیر: ویروس هپاتیت B(HBV)، هپاتیت C(HCV) و HIV
*تماس مستقیم و غیر مستقیم در مورد ویروس هایی نظیر هرپس و استافیلوکوک
*ذرات و قطراتی نظیر استرپتوکوک، ویروس آنفولانزا و مایکوباکتریوم توبرکلوزیس
باکتری ها و ویروس ها:
یک عامل مشترک در هر دوی آنها وجود دارد و آن بیماری زا بودن آنهاست.
باکتری ها بسیار بزرگتر از ویروس ها هستند. اغلب باکتری ها دارای قطر ۱-۰٫۶ میکرومتر بوده و زیر میکروسکوپ نوری قابل مشاهده هستند.؛ در حالی که ویروس ها تنها با میکروسکوپ الکترونی قابل مشاهده می باشند.
باکتری ها موجودات زنده هستند؛ آنها می توانند با تقسیم سلولی تکثیر شوند و سوخت و ساز خاص خود را دارند؛ در حالی که ویروس ها فاقد آن هستند. آنها برای تولید مثل به یک سلول میزبان نیاز دارند. سلول میزبان برای تولید ویروس های جدید برنامه ریزی شده است. این بدان معنی است که ویروس ها واقعا به عنوان موجودات زنده طبقه بندی نمی شوند. باکتری ها را از روی شکل طبقه بندی می کنند: میله ای شکل، توپی شکل(کوکسی)، رشته ای شکل، مارپیچی، ویرگولی و… . در یک طبقه بندی کلی، ویروس ها به دو دسته DNAو RNA طبقه بندی می شوند. راه هایی که از طریق آن، ویروس ها و باکتری ها موجب بیماری می شوند نیز متفاوتند: ویروس ها می توانند سلول های بدن را در طی فرآیند تولید مثل از بین ببرند. سلول های ایمنی بدن نیز می توانند سلول های آلوده شده توسط ویروس ها را از بین ببرند. باکتری ها توسط محصولات متابولیک خود، که اغلب برای بدن انسان سمی می باشند، باعث ایجاد بیماری می شوند. برخی از باکتری ها می توانند اسپور تشکیل دهند؛ در چنین شرایطی سوخت و ساز بدن تقریبأ به طور کامل متوقف می شود. اسپورها می توانند برای سال های متمادی حتی در شرایط نامطلوب با دوام باقی بمانند.
نمونه هایی از باکتری ها: استافیلوکوک، استرپتوکوک، مایکوباکتریوم توبرکلوزیس.
نمونه هایی از ویروس ها: ویروس هپاتیت B(HBV)، هپاتیت C(HCV)، HIV، هرپس و آنفولانزا.
قارچ ها: بیماری های ناشی از قارچ ها در دندان پزشکی قابل توجه نیستند. مخمرها(معمولا کاندیدا آلبیکنس) در بسیاری از بیماران یافت می شود.
آنتی بیوتیک ها فقط در برابر باکتری ها مؤثر هستند، چرا که با حمله به ساختار باکتری، می توانند بر متابولیسم آن اثر بگذارند. از آنجا که باکتری ها سلول های زنده مستقلی هستند، استراتژی بقا را توسعه می دهند که این امر به آنها این اجازه را می دهد تا در برابر آنتی بیوتیک ها مقاوم باشند.
واکسیناسیون می تواند در برابر بیماری های خاص ناشی از ویروس ها یا باکتری ها، نظیر هپاتیت B و سل از انسان محافظت کند.
اقدامات پیشگیرانه:
لازم است تاریخچه پزشکی سیستماتیک بیمار مجددا یادآوری و بررسی گردد. هدف از این اقدام، شناسایی خطرات عفونت بالقوه است. این تاریخچه در فواصل زمانی منظم به روز رسانی می شود.
ضدعفونی دهان و دندان: ضدعفونی روشی برای کاهش بیماری های ناشی از پاتوژن هاست. مواد ضدعفونی کننده بر روی غشای مخاطی به طور مشخص سبب کاهش فلور میکروبی در بزاق و غشای مخاطی می شوند. این مواد، غلظت پاتوژن ها در آئروسل را کاهش می دهند. محلول های آماده سازی شده باید به عنوان دارو برای ضدعفونی دهان و دندان تأیید شده و بر اساس موادی نظیر ستیل پیریدینیوم کلرید، کلرهگزیدین، هگزتیدین، اکتنیدین و پی وی پی یدین می باشد.
پیشگیری با استفاده از آنتی بیوتیک ها: اقدامات پیشگیرانه با تجویز آنتی بیوتیک صورت می پذیرد. این اقدامات اغلب به صورت موردی تعریف می شود.
همچنین برای کنترل عفونت ضد عفونی دست دندان پزشکان با محلول ضد عفونی کننده دست الکلی نظیر آسپتومن توصیه میشود،
برای ضدعفونی سطوح در دندان پزشکی از محلول های ضد عفونی سریع الاثر نظیر دزومد رپید ای اف در سطوحی که نیاز به ضد عفونی سریع دارند، نظیر تخت معاینه و.. استفاده میشود.
در ضدعفونی ابزار غیر بحرانی دندان پزشکی میتوان از دسکوتون ۲% جی دی ای و یا پرفکتان اندو استفاده میشود.