شستشو و ضدعفونی آندوسکوپ
این بار گروه نویسندگان گروه R&D شرکت کیمیا سوشا به سراغ نحوه‌ی شستشو و ضدعفونی دستگاه آندوسکوپی رفته‌اند تا به‌طور واضح تمام مراحل و فرایندهای موجود جهت استفاده‌ی مجدد آندوسکوپی را تشریح کنند. اگرچه در مقالات قبلی به تفضیل به این موضوع پرداخته شده است اما در طی انتشار دستور العمل جدید و روش های ضدعفونی دستگاه آندوسکوپی از طرف سازمان WHO مقاله پیشرو تهیه و تنظیم شده است.
دستگاه آندوسکوپی وسیله‌ای برای غربالگری سیستم گوارش بدن، برای تشخیص و درمان بیماری های دستگاه گوارش (gastrointestinal GI) مؤثر و ایمن است. “Endo” از ریشه یونانی به معنی “درون” است و “scope” مشابه کلمه یونانی “skopos” به معنی هدف قرار دادن یا نگاه کردن است. ابزارهای تخصصی دیگری نیز که اساس کار مشابهی دارند به شکل زیر نام‌گذاری شده‌اند در این زمره قرار می‌گیرند. سیستوسکوپ (برای بیماری‌های مثانه) ، نفروسکوپ (برای بیماری‌های کلیه) ، برونکوسکوپ (برای بیماری‌های برونش) ، آرتروسکوپ (برای بیماری‌های مفاصل) و کولونوسکوپ (برای بیماری‌های روده بزرگ) و لاپاروسکوپ (برای بیماری‌های شکم یا لگن) است. از این دسته از تجهیزات می‌توان برای معاینه بصری و تشخیص یا کمک به جراحی مانند آرتروسکوپی استفاده کرد. علیرغم نقش این تجهیزات در تشخیص و درمان بیماری‌ها ، نگرانی‌هایی مربوط به عفونت‌های منتقل‌شده توسط آندوسکوپی نیز حائز اهمیت هستند. به‌منظور جلوگیری از شیوع و انتشار عفونت‌ها ، بسیاری از کشورها دستورالعمل‌های مربوط به پردازش مجدد آندوسکوپی را تنظیم و اصلاح‌کرده‌اند. اگرچه درمیان استانداردهای موجود برای شستشو و ضدعفونی آندوسکوپی اختلافاتی وجود دارد. بااین‌حال، جهت استفاده مجدد آندوسکوپی‌های دستگاه گوارش، باید مطابق توصیه‌ها و استانداردهای بین‌المللی و مخصوص هر کشور ؛ شستشو و ضدعفونی مخصوص گام‌به‌گام و به‌طور کامل باید انجام گیرد.
دکتر E. H. Spaulding یک سیستم طبقه‌بندی ایجاد کرد که وسایل پزشکی را بر اساس خطر انتشار عفونت تقسیم‌بندی می‌کند (پیترسن و همکاران ، ۲۰۱۱ ؛ روتالا و همکاران ، ۲۰۱۳). این سیستم طبقه‌بندی توسط FDA ، مراکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها (CDC) ، اپیدمیولوژیست ها ، میکروبیولوژیست‌ها و سازمان‌های پزشکی حرفه‌ای برای کمک به تعیین درجه ضدعفونی یا استریلیزاسیون موردنیاز دستگاه‌های مختلف پزشکی استفاده میشود. , Spaulding سه دسته از وسایل پزشکی و میزان نیاز آن‌ها به ضدعفونی یا استریلیزاسیون را تعریف می‌کند.
۱٫ بحرانی: وسیله‌ای است که به‌طورمعمول وارد بافت بدن یا سیستم عروقی میشود. این دستگاه‌ها باید ضدعفونی و استریل شوند. نمونه‌های آن شامل دستگاه‌های با قابلیت برش بافت و دستگاه بیوپسی است.
۲٫ نیمه بحرانی: وسیله‌ای است که با مخاط غشای مخاطی در تماس است و به‌طورمعمول در بافت استریل نفوذ نمی‌کند. این دستگاه‌ها باید حداقل ضدعفونی سطح بالایی را دریافت کنند. نمونه‌های آن شامل آندوسکوپی‌های دستگاه گوارش است.
۳٫ غیر بحرانی: دستگاه‌هایی که به‌طورمعمول بیمار را لمس نمی‌کنند و فقط پوست را لمس می‌کنند. این دستگاه‌ها ممکن است با ضدعفونی سطح پایین تمیز شوند. نمونه‌های آن شامل فشارخون ، کابل‌های EKG و استتوسکوپ است.
سه سطح ضدعفونی آندوسکوپ
۱٫ استریلیزاسیون: آندوسکوپی‌های دستگاه گوارش حساس به گرما هستند و می‌توانند با استفاده از روش‌های زیر استریل شوند:
الف) گاز Ethylene oxide یک فرآیند پیچیده است که میانگین زمان چرخش و ماندگاری آن بیش از ۱۲ ساعت است که یک خطر بالقوه برای کارکنان و بیماران محسوب میشود و از طرفی نیز یک جایگزین پرهزینه برای High-level disinfection هست. (SGNA, 2015b).
ب) استریلیزاسیون شیمیایی مایع که فقط در صورت تمیز کردن مناسب ، مواد آلی و معدنی را از بین می‌برد.
۲٫ ضدعفونی سطح بالا: برای وسایل نیمه حساس موردنیاز است. تمیز کردن با HLD باید عوامل بیماری‌زای را برای جلوگیری از انتقال عفونت از بین ببرد (Rutala & Weber، ۲۰۱۶b).
۳٫ ضدعفونی سطح پایین: از ضدعفونی‌کننده بیمارستانی معمول استفاده می‌کنند و هیچ‌گونه میکروب کشی ندارد (Rutala & Weber، ۲۰۱۶a).
ضدعفونی سطح بالا High-level Disinfection (HLD)
از HLD بر روی دستگاه‌های نیمه حساس که با غشاهای مخاطی و / یا پوستی غیرسالم در تماس هستند استفاده میشود. به‌طور مثال:
آندوسکوپی
برونکوسکوپ
تیغه‌های لارنگوسکوپی
آنورکتال
کاتترها
پیشناد شرکت کیمیا سوشا برای انجام ضدعفونی سطح بالا، استفاده از محصولات Dr. Shumacher به خصوص محلول های ضدعفونی کننده ی دسکوتون ۲% (Descoton 2% GDA) میباشد. این محصول نه تنها برای ضدعفونی آندوسکوپ ها مناسب است بلکه برای تمام ابزار و لوازم دندانپزشکی ، پروپ های اکوکاردیوگرافی و جراحی و تمامی وسایلی که قابل اتوکلاو نیستند گزینه ی مناسبی میباشد.
گام‌های لازم در مورد شستشوی کامل آندوسکوپ های دستگاه گوارش:
آماده‌سازی
قسمت بیرونی scope را با مواد شوینده آندوسکوپی پاک‌کنید.
توجه: از مواد شوینده فرموله شده برای استفاده از آندوسکوپی استفاده كنید. از مواد شوینده خانگی یا ظرف استفاده نکنید.
شستشوی scope را با مواد شوینده‌ی آندوسکوپی را تا زمانی که کاملا از مایع و آلایندگی ها پاک شود ادامه دهید. کانال آب کمکی را شستشو دهید حتی اگر مورد استفاده قرار نگیرد.
کانال‌های هوا و آب را مطابق دستورالعمل سازنده پاک‌کنید.
Fluid-tight video cap را نصب نموده و scope را برای پردازش مجدد دستگاه در ظرف درب دار قرار دهید.
توجه: آندوسکوپی دو کاناله از طریق هر دو کانال نیاز به آسپیراسیون مواد شوینده دارد.
آزمایش نشتی جهت ضدعفونی آندوسکوپ
تمام قسمت‌های قابل جدا شدن را به‌جز fluid-tight video cap جدا نمایید.
آزمایش نشتی آندوسکوپی را طبق دستورالعمل سازنده انجام دهید.
توجه: در صورت تشخیص نشتی ، دستورالعمل‌های سازنده را در مورد آلودگی‌زدایی رعایت کنید تا از آسیب بیشتر جلوگیری شود.
تمیز کردن دستی
تمامی قسمت‌های قابل جدا شدن را در مواد شوینده آندوسکوپی پس از سابیدن دستی به‌وسیله‌ی فرچه‌ی مخصوص تمیز کنید سپس قسمت هارا در مواد شوینده خیس کنید و درنهایت بشویید.
برای تمیز کردن ولوهای مکشی دکمه‌های ولوها را به سمت پایین بیاورید تا کانال‌های باز شستشو شوند.
قسمت بیرونی آندوسکوپی را با استفاده از یک اسفنج یا پارچه بدون پرز ، در محلول شوینده آندوسکوپی آغشته و تمیز کنید.
همه کانال‌های قابل‌دسترسی را با مسواک مخصوص شستشو دهید.
توجه: در هر بار قسمت دیستال (قسمت پایینی) و قسمت مرکزی لوله‌ها را به‌صورت مجزا با برس تمیز کنید. مسواک زدن باید تا رفع همه‌ی چسبندگی‌ها و آلاینده‌ها تکرار شود.
آداپتورهای تمیزکننده را به آندوسکوپی وصل کنید. آندوسکوپی و کانال‌های داخلی آن را برای دوره مشخص‌شده در محلول غوطه‌ور کرده و خیس کنید. کلیه کانال‌های (مکشی ، بیوپسی ، هوا / آب ، لوازم جانبی و الویتور) تا زمانی که از آلاینده‌ها پاک شوند شستشو دهید.
شستشو بعد از تمیز کردن شستشو
آندوسکوپی و تمامی قطعات قابل جداشونده را کاملاً زیرآب جاری بشویید تا مواد شوینده باقیمانده از بین برود. تمام کانال‌ها را نیز با آب بشویید.
توجه: قسمت بیرونی آندوسکوپی را با یک پارچه نرم و بدون پرز خشک‌کنید تا از باقی ماندن HLD مورداستفاده در مراحل بعدی جلوگیری شود.
مواد ضدعفونی‌کننده / استریل کننده
آندوسکوپی تمیز ، شستشو شده را به همراه کلیه قطعات قابل جداشونده را در مواد ضدعفونی‌کننده یا استریل سطح بالا غوطه‌ور کنید. با استفاده از آداپتورهای تمیزکننده ، تمام کانال‌ها را با مواد ضدعفونی‌کننده یا استریل سطح بالا، پرکنید تا جایی که حباب هوا مشاهده نشود. محلول های ضدعفونی کننده ی ابزار و تجهیزات پزشکی سطح بالا – دسکوتون ۲% (Descoton 2% GDA) موثر علیه باکتری ها (TB, MRSA) قارچ ها، ویروس ها و اسپور ها میباشد. این محصول در ظروف ۵ لیتری توسط شرکت کیمیا سوشا در سطح کشور توزیع میشود.
شستشو بعد از ضدعفونی سطح بالا
تمام سطوح و کانال‌های آندوسکوپی و قسمت‌های قابل جدا شدن آن را با آب کاملاً بشویید تا همه آثار ضدعفونی‌کننده یا استریل سطح بالا از بین برود.
خشک‌کردن
همه کانال‌ها را با هوا تمیز کنید.
توجه: از فشار زیاد هوا خودداری کنید.
کلیه کانال‌ها را با الکل ۷۰-۸۰ درصد شستشو دهید تا خشک شود. همه کانال‌ها را با هوا پاک‌سازی کنید.
نگهداری
آندوسکوپی‌ها را به‌صورت عمودی در محلی تمیز ، با تهویه مناسب و بدون گردوغبار آویزان کنید.
توجه: کلاهک‌ها ، دریچه‌ها و سایر اجزای جداشونده بر اساس دستورالعمل سازنده برداشته می‌شوند.
منابع:
Hyun Jin Oh and Jin Su Kim , Clinical Practice Guidelines for Endoscope Reprocessing, Clin Endosc. 2015 Sep; 48(5): 364–۳۶۸
Wikipedia
https://www.sgna.org/
https://www.jointcommission.org/