مقاومت باکتریها در برابر آنتی سپتیک حاوی کلرهگزیدین

مقاومت باکتریها در برابر آنتی سپتیک حاوی کلرهگزیدین

تعیین مقاومت باکتری

سنجش تاثیر مواد بر روی رشد باکتری ها یکی از مهمترین آزمون های میکروبیولوژی می باشد.  تاثیرات ممانعت از رشد باکتری ها ، اصطلاحا تاثیر  آنتی باکتریال نامیده می شود از آزمون های آنتی بیوگرام برای بررسی اثر بخشی آنتی بیوتیک ها،ضد عفونی کننده ها، آنتی سپتیک ها  به صورت روتین در آزمایشگاه های میکروبیولوژی استفاده می شود تا اثر بخش ترین ماده برای باکتری انتخاب گردد.

یکی از تعریف های مهم مورد استفاده آزمون انتی بیوگرام، MIC است، منظور از آن غلظتی از یک آنتی باکتریال است که می تواند رشد باکتری را در محیط آزمایشگاهی مهار کند.

مقاومت باکتری در برابر کلرهگزیدین

کلرهگزیدین یک ماده ضد عفونی کننده متداول در بهداشت و درمان انسان و دامپزشکی است که عمدتاً برای بهداشت دست مورد استفاده قرار می گیرد

استفاده گسترده از کلرهگزیدین احتمالا موجب افزایش مقاومت باکتریایی میشود که بیشتر در گونه های گرم منفی نظیر سودوموناس آئرژنوزا، سراشیا مارسسنس، کلبسیا پنومونیه، می باشد

در سالهای گذشته نگرانی فزاینده ای در مورد ایجاد مقاومت نه تنها در برابر آنتی بیوتیک ها بلکه به داروهای ضد عفونی کننده وجود دارد که برای محدود کردن شیوع پاتوژن های مقاوم در بحث بهداشت و مراقبت های بهداشتی ضروری است.

امنیت بهداشتی بیمار و کنترل عفونت

به دنبال چنین توصیه هایی احتمال اینکه بیمار در اثر استفاده زیاد از کلرهگزیدین در معرض خطر عفونت  بیشتر قرار بگیرد  زیاد است

که به این علت است که یا ممکن است باعث از بین رفتن فلورهای طبیعی پوست شود و یا اینکه به علت اینکه کلرهگزیدین ضد عفونی کننده نسبتا ضعیف است و ممکن است آلوده به میکروارگانیسم شود.

چند مورد گزارش از عفونت های خونی که توسط باکتری های گرم منفی ایجاد شده بود داده شده که ظاهرا در اثر ایجاد استفاده از  آنتی سپتیک حاوی کلرهگزیدن آلوده  در حین قرار دادن کاتتر عروقی در محل ایجاد شده بود.

تست مقاومت باکتری به غلظت پایین کلرهگزیدین

برخی از داروهای ضد عفونی کننده نسبت به سایرین احتمال ایجاد مقاومت های باکتریایی بیشتری دارند

در آزمایشی میزان مقاومت باکتری ها به آنتتی سپتیک کلرهگزیدین دار که برای هند راب به کار میرود بررسی شد.

در این گزارش با استفاده از تست آنتی بیوگرام و تعیین حداقل غلظت مهارکنندگی (MIC)، هرگونه پاسخ

مقاومت باکتری ها به کلرهگزیدین  صورت زیر گزارش شد:

۱_ عدم مقاومت ( no MIC increase )

۲_ مقاومت ضعیف(MIC increase <4 fold)

۳_ مقاوم (MIC increase>4 fold)

حساسیت سویه ها ی باکتری به کلرهگزیدین  با حداقل غلظت مهاری(MIC) بیان میشود  و در بسیاری از مطالعات به عنوان یک واحد توصیف شده و هرگونه پاسخ سازگاری باکتری به آنتی باکتریال به عنوان تغییر یک واحد MIC  بیان میشود.

نتیجه گزارش

بیشترین مقاومت باکتری به غلظت کم کلرهگزیدین در پاتوژن های شایع بیمارستانی نظیر ای کلای( بیشتر از ۵۰۰ MIC افزایش)، سراشیا مارسسنس(بیشتر از ۱۲۸MIC افزایش)، سودوموناس آئرژنوزا(بیشتز از ۳۲ واحد افزایش)، کلبسیا پنومونیه( بیشتر از ۱۶ واحد افزایش) دیده شد.

مقاومت باکتریها در برابر آنتی سپتیک حاوی کلرهگزیدین

مقاومت دارویی چندگانه باکتری در اثر افزایش بیان ژن پمپ افلاکس

قرار گرفتن در معرض غلظت کم کلرهگزیدین باعث کاهش حساسیت به آنتی بیوتیک های انتخابی در گونه های Burkholderia و همچنین گونه های سالمونلا  شد که در اثر افزایش بیان ژن پمپ افلاکس باکتری بود.

یکی از مهم ترین مکانیسم های مقاومت باکتریایی، بیان پمپ افلاکس است.

پمپ افلاکس با هدایت  ترکیبات خارج سلولی(آنتی بیوتیک، کلرهگزیدین، انواع دارو و…) به بیرون باکتری، از ایجاد غلظت های کشنده ترکیبات سمی برای باکتری جلوگیری میکند و باعث بقای پاتوژن میشود.

افزایش بیان ژن های پمپ افلاکس مثل ژن AcrAB در ای کلای و سایر اعضای انتروباکتریاسه باعث مقاومت چندگانه دارویی میشود.

همچنین یک یافته ی نگران کننده این بود که فرآیند انتقال ژن افقی در باکتری ای کلای در هنگام مواجه شدن با غلظت کم کلرهگزیدین  بیشتر تحریک میشود، انتقال ژن افقی باعث گسترش سریعتر ژن های مقاومت در جامعه باکتری ها می شود.

حداقل غلظت مهاری کلرهگزیدین در شرایط بالینی

یکی از محدودیت های این گزارش در این بود که حداقل غلظت های مهاری در شرایط آزمایشگاهی محاسبه شد، در گزارش بلوک و همکاران شرح داده شده که حداقل غلظت مهاری کلرهگزیدین در شرایط پزشکی و بالینی بیشتر است.

بی فایده بودن ترکیبات کلرهگزیدین دار بر روی پاتوژن ها

مشخص شده که کلرهگزیدین اثر ضد باکتریایی ضعیفی دارد، همین اثر ضعیف روی پوست فقط در هنگام وجود مقدار رطوبت پوستی کافی دیده میشود و در پوست خشک تاثیر گذار نیست.

آب و رطوبت آزاد شده از پوست برای ایجاد اثر بخشی آنتی سپتیک های حاوی کلرهگزیدین کافی نیست.

همچنین در صورتی که آب رها شده از پوست کافی باشد، باعث میشود که باکتری خود را با پوست مرطوب سازگار کند.

در نتیجه به شدت توصیه شده استفاده از هر ماده ی شیمیایی که باعث سازگاری باکتری ها با پوست و تقویت مقاومت دارویی آنها شود را متوقف کنید. اگرچه دارای مزایایی باشد، چون مزایا و معایب آنها باهم برابر  است.

هرگونه استفاده از این مقاله تنها با ذکر منبع(کیمیا سوشا) مجاز است.

منابع

 Adaptive bacterial response to low level chlorhexidine exposure and its implications for hand hygiene

Resistance Toward Chlorhexidine in

Oral Bacteria – Is There Cause

for Concern?

Mechanisms of Increased Resistance to

Chlorhexidine and Cross-Resistance to

Colistin following Exposure of Klebsiella

pneumoniae Clinical Isolates to

Chlorhexidine

Inclusion of chlorhexidine gluconate

in alcohol-based presurgical hand

antiseptics: Can a product be

considered “superior” if it does not

meet established efficacy requirements?