عفونت بیمارستانی را با شستشوی دست ها با مواد ضدعفونی کننده مهار کنید.
طی مقالات گذشته که توسط گروه R&d شرکت کیمیا سوشا تهیه‌شده‌اند به این نکته اشاره‌کرده‌ایم که منظور از عفونت بیمارستانی چیست؟ در این مطلب نیز با اشاره‌ای کوتاه به تعاریف عمومی به پاسخ سؤالات و فرضیه‌های ذهنی شما مخاطبان عزیز می‌پردازیم.
عفونت بیمارستانی (Hospital-acquired infection) یا nosocomial infection چیست؟
عفونت بیمارستانی (Hospital-acquired infection) یا nosocomial infection عفونتی است که بیمار در بیمارستان به آن آلوده می‌شود مثلاً بیمار دچار شکستگی پا در بیمارستان دچار عفونت ادراری شود.
عفونت‌های بیمارستانی از طریق میکروب‌ها در مراکز بهداشتی نشاءت می‌گیرند و ازآنجاکه شرایط محیطی مناسبی برایشان فراهم می‌شود شروع به تکثیر می‌کنند معمولاً عفونت‌ها حدود ۲ الی ۳ روز پس از بستری شدن بیمار در بیمارستان اتفاق می‌افتند یا در مواقعی ۱۰ تا ۳۰ روز بعد از ترخیص بیمار نمایان می‌شوند.
در مواقعی که بیمار با جراحی کاشتنی یا ایمپلنت و یا جراحی‌هایی مانند قلب و یا ریه سروکار دارد عفونت بیمارستانی می‌تواند تا چندین ماه بعد از جراحی نیز روی دهد و علاوه بر خود بیمار اطرافیان و کارکنان بخش را نیز درگیر سازد. به‌طور مثال در افراد با جراحی لاپاراتومی و آپاندکتومی ممکن است پس از یک ماه عفونت اتفاق بیفتد اما در جراحی‌های ارتوپدی عفونت‌ها پس از یک سال نیز امکان بروز دارند. مخازن و منابع عفونت‌هاى بيمارستانى در بيشتر مواقع غيرعادى و استثنائى است. محيط‌هاى مرطوب مانند دست‌شوئی، جاصابوني، ماشين‌هاى تنفسي، اتصال‌هاى دستگاه‌ها، مايع‌هاى داخل وريدى و در کل محیط‌های گرم مخازن محبوب برای رشد میکروب‌های عفونی می‌باشند. اگر بخواهیم شایع‌ترین عوامل بروز عفونت را بررسی کنیم قطعاً موارد زیر به چشم خواهند خورد:
شایع‌ترین عوامل بروز عفونت
میکروب‌ها که شامل اشريشياکلى ، انتروککوس، انتروباکتر، سالمونلا می‌شوند.
ویروس‌ها شامل ويروس تب‌خال ساده، روبلا، ایدز، آنفلوانزا
انگل‌هایی چون پنوموسيستيس، پریون
از لیست بالا باکتری‌ها بیشترین آمار عفونت را به خود اختصاص داده‌اند .
عفونت‌های نهفته و خاموش و فعاليت مجدد آن‌ها به دنبال سركوب دستگاه ايمني.
انتقال از طريق ناقلين مانند پشه، مگـس و مـوش
نقص ايمني مـادرزادي يـا اكتسـابي
گزارش‌هایی نه‌چندان خوشایند در دسترس هستند که باوجود پیشرفت علمی همچنان عفونت‌های بیمارستانی یکی از دردسرسازترین مشکلات مراکز بهداشتی است. ماهنامه همشهری تندرستی: «سالانه ۷ هزار و ۵۰۰ نفر به دلیل عفونت‌های بیمارستانی می‌میرند.»
راههای ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ عوامل عفونت‌زا ﺩﺭ ﺑﻴﻤﺎﺭﺳﺘﺎﻥ عبارت‌اند ﺍﺯ :
۱ـ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺗﻤﺎﺱ (Contact) : شایع‌ترین ﻭ مهم‌ترین ﺭﺍﻩ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ عفونت‌های ﺑﻴﻤﺎﺭﺳﺘﺎﻧﻲ نیز محسوب می‌شود.
ﻭ ﺑﻪ ﺳﻪ زیرگروه ﺗﻘﺴﻴﻢ می‌شود :
ﺗﻤﺎﺱ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺳﻄﻮﺡ ﺑﺪﻥ ﻭ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﺑﻴﻦ ﻣﻴﺰﺑﺎﻥ ﺣﺴﺎﺱ ﻭ ﻓﺮﺩ ﺩﭼﺎﺭ ﻋﻔﻮﻧﺖ
ﺗﻤﺎﺱ ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﻴﺰﺑﺎﻥ ﺣﺴﺎﺱ با شیء ﻭﺍﺳﻄﻪ ﺁﻟﻮﺩﻩ (ﻭﺳﺎﻳﻞ، ﺳﻮﺯﻥ، ﭘﺎﻧﺴﻤﺎﻥ، ﺩﺳﺘﻜﺶ ﺁﻟﻮﺩه
ﺗﻤﺎﺱ ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ از طریق ﻗﻄﺮﻩ تولیدشده ﺗﻮﺳﻂ ﻓﺮﺩ ﺣﻴﻦ ﻋﻄﺴﻪ، ﺳﺮﻓﻪ ﻭ ﺻﺤﺒﺖ ﻛﺮﺩﻥ، ﺣﻴﻦ ﺳﺎﻛﺸﻦ ﻛﺮﺩﻥ و ﻣﺨﺎﻁ ﺑﻴﻨﻲ یا دهان
۲ ـ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﻫﻮﺍ (Airborne)
۳ ـ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﻭﺳﻴﻠﻪ ﻣﺸﺘﺮﻙ ﺁﻟﻮﺩﻩ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻏﺬﺍ، ﺁﺏ، ﺩﺍﺭﻭﻫﺎ ﻭ ﺗﺠﻬﻴﺰﺍﺕ ﻭ ﻭﺳﺎﻳﻞ ﺁﻟﻮﺩﻩ
۴ ـ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﻧﺎﻗﻠﻴﻦ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﺸﻪ، ﻣﮕﺲ ﻭ ﻣﻮﺵ ﻛﻪ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﭼﻨﺪﺍﻧﻲ ﺩﺭ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ عفونت‌های ﺑﻴﻤﺎﺭﺳﺘﺎﻧﻲ ﻧﺪﺍﺭﺩ .
تاريخچه عفونت بيمارستاني
تاريخچه عفونت بيمارستاني به سال‌ها قبل برمی‌گردد. در قرن هيجدهم و نوزدهم ميلادي، زنان فقير جهـت زايمـان بـه زایشگاه‌ها مراجعه می‌نمودند ولي ميـزان مرگ‌ومیر در ايـن مراكز به حدي زياد بود كـه در سـال ۱۸۵۰ مـيلادي، تومـاس لايت فـوت (Lightfoot Thomas (مجلـه پزشـكي لنـدن نوشت: “بیمارستان‌ها دروازه‌های هدایت‌کننده زنان به‌سوی مرگ هستند”.
در میان تمامی عفونت‌های شناخته‌شده در طی سال‌ها عفونت دستگاه ادراری (۴۲ درصد)، عفونت دستگاه تنفسی تحتانی (۱۱ درصد ) پنومونی (۱۵ تا ۲۰ درصد)، عفونت ناشی از زخم جراحی (۲۴ درصد) و عفونت دستگاه گردش خون (۵ تا ۱۰ درصد)، از اهمیت خاصی برخوردارند.
برنامه‌های کنترل عفونت بیمارستانی به‌صورت یک برنامه منسجم از اواخر دهه ۱۹۵۰ در جهت کنترل عفونت‌های امریکا شکل گرفت. پس از مدتی این برنامه‌ها در کشورهای صنعتی دنیا تبدیل به یک پارامتر تعیین‌کننده جهت ارزیابی کیفیت ارائه خدمات درمانی شده است. نقش اصلی این برنامه‌ها کاهش خطر عفونت‌های اکتسابی در بیمارستان است و بدین ترتیب از خطر انتقال عفونت‌های فوق‌الذکر به بیماران، کارکنان، دانشجویان و ملاقات‌کنندگان کاسته می‌شود.
به‌منظور رسيدن به اين هدف، تشـكيلاتي در بیمارستان‌ها پديـد آمـده اســت كــه بــه آن كميتــه كنتــرل عفونــت بيمارســتاني كميتـه. مـيگوينـد) Infection Control Committee ) كنترل عفونت در بيمارستان مسؤوليت برنامه‌ریزی و ارزيـابي كليه امور مربوط به كنترل عفونت را بر عهده دارد. اعضاي اين كميته عبارت‌اند از
: • مدير يا رئیس بيمارستان • پزشك كنترل عفونت يا اپيدميولوژيست
• پرستار كنترل عفونت • ميكروبيولوژيست باليني يا متخصص علوم آزمايشگاهي
حال سؤال این است چرا باید عفونتی که به‌آسانی شستشوی دست تا ۸۰ درصد از بین خواهد رفت به این اندازه دردسرساز شده است؟
پیشنهاد ما در شرکت کیمیا سوشا استفاده از محصولات شستشو و ضدعفونی‌کننده دست هست. کمپانی کیمیا سوشا با توزیع محصولات ضدعفونی‌کننده DR. SCHUMACHER در سطح ایران و معرفی محلول آسپتومن (Aceptoman) که محلول ضدعفونی‌کننده دست هست درصدد است گام‌های مؤثری در راستای تأمین نیاز کشور عزیزمان در جهت مقابله با عفونت‌های بیمارستانی بردارد.
به نقل از سلامت نیوز که در سال ۱۳۹۴ منتشرشده بود” شستن مکرر دست‌ها توسط پزشکان و کادر درمانی بیش از ۵۰ درصد در کاهش عفونت‌های بیمارستانی مؤثر است. بر اساس گزارش‌های سازمان بهداشت جهانی (WHO) میزان عفونت‌های بیمارستانی در کشورهای توسعه‌یافته ۶ تا ۱۱درصد و در کشورهای درحال‌توسعه بیش از ۲۵ درصد است. بر اساس بررسی‌های انجام‌شده در کشور، میزان عفونت‌های بیمارستانی بین ۱۰ تا ۱۲ درصد برآورد شده است[۱].”
معاون پرستاری وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی دکتر مریم حضرتی در مشهد بیان می‌نمایند ۵۰ درصد از فعالیت‌های درمانی بر دوش پرستاران است. پرستاران ۶۵ درصد از نیروهای درمانی ایران را تشکیل می‌دهند و جایگاه ویژه در کنترل عفونت‌های بیمارستانی دارند[۲].
در گزارشی دیگر که توسط خبرگزاری تابناک در شهریور ۹۶ منتشرشده بود رئیس انجمن میکروب‌شناسی ایران اظهار می‌دارد حداکثر ۱۵ درصد بیماران بستری در بیمارستان‌ها ، دچار عفونت بیمارستانی می‌شوند که این میزان البته می‌تواند متغیر و چهار، پنج و هفت درصد ، بسته به نوع بیمارستان باشد[۳].
با بررسی‌های بیشتر که توسط شرکت کیمیا سوشا انجام شد به گزارشی در خبرگزاری فارس می‌رسیم در این گزارش به نقل از پروفسور دیدیر پیتت بیان می‌کند: “سالانه ۱۶میلیون نفر دنیا جان خود را براثر عفونت‌های بیمارستانی از دست می‌دهند که در صورت رعایت بهداشت دست می‌توان جان ۵تا۸ میلیون نفر را نجات داد بر اساس آمار سازمان جهانی بهداشت بین ۵تا۱۰ درصد از بیماران پس از بستری در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی، دچار عفونت بیمارستانی می‌شوند که با رعایت بهداشت دست می‌توان این آمار را به نصف این میزان کاهش داد.
در این گزارش دکتر غلامرضا پولادفرنیز بیان می‌کند: شستشوی دست‌ها با آب و صابون به مدت ۴۰ ثانیه و یا با محلول‌های الکلی به مدت ۲۰ ثانیه قبل و بعد از معاینه هر بیمار مهم‌ترین راه برای جلوگیری از انتقال عفونت‌های بیمارستانی است[۴].”
و درنهایت به گزارشی از باشگاه خبرنگاران جوان در تاریخ فروردین ۱۳۹۸ می‌رسیم که بیان می‌دارد هرچند که اقدامات مؤثری درزمینهٔ جلوگیری از عفونت‌های بیمارستانی انجام‌گرفته است، ولی هنوز آمار این عفونت‌ها در کشور بالا است و گرفتاری‌هایی را گاهی برای بیماران ایجاد می‌کند.
در چکیده‌ی این مقاله می‌توان دریافت اقداماتی چون استفاده از محلول‌های ضدعفونی‌کننده‌ی مؤثر و مناسب جهت شستشوی مداوم دست و سطوح در بیمارستان‌ها بسیار مهم و پرکاربرد بوده در صورت کلی ضدعفونی‌کنندگی دست‌ها تا ۸۰ درصد مانع از شیوع عفونت‌ها خواهد شد.
منابع:
[۱]. پایگاه خبری و اطلاع‌رسانی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، نقش مؤثر پرستاران در کنترل عفونت‌های بیمارستانی، چهارشنبه, ۲۹ فروردين ۱۳۹۷.
[۲]. پایگاه اطلاع‌رسانی سلامت نیوز، شستن مکرر دست‌ها بیش از ۵۰ درصد در کاهش عفونت‌های بیمارستانی مؤثر است،
۱۳۹۴/۰۸/۱۹ – ۱۴:۱۲ – کد خبر: ۱۶۷۱۱۲٫
[۳]. خبرگزاری تابناک، ابراز نگرانی از افزایش عفونت‌های بیمارستانی، ۱۹ شهريور ۱۳۹۶ ، کد خبر:۷۲۸۷۲۷.
[۴]. خبرگزاری صداوسیما مرکز فارس، بهداشت دست، مهم‌ترین راه کنترل عفونت‌های بیمارستانی، ۲۴ فروردين ۱۳۹۷ ، کد خبر: ۲۱۰۲۱۱۶.
نویسنده : S.M